Oma Jitty en tante Ali. Twee zussen geboren in het Rotterdam van voor de oorlog. En twee van de 78.000 daklozen als gevolg van het bombardement op Rotterdam. De oorlog hebben ze overleefd, en lang na de oorlog – in mei 2014 – is hun verhaal opgetekend, kort voordat de laatste van de twee zussen overleed. De zussen zijn weer samen.
Fraukje en Femke, twee andere zussen, vonden dat het verhaal van hun oma Jitty beeld verdiende; de woorden van hun oma moesten tot leven gebracht. Gewapend met fototoestel, vergiet en plattegrond vertrokken zij naar Rotterdam. Een ietwat teleurstellende maar tegelijk hilarische èn bijzondere speurtocht volgde. Een verslag in woord en beeld.
De voorbereidingen begonnen in Leiderdorp. De tekst werd erbij gepakt en alle genoemde straten en plaatsen werden gehighlight en op een lijstje geschreven, met bijzonderheden erbij. Toen kwam het ingewikkelde deel: de route uitstippelen. Fem stortte zich op Google Maps, Frauk tekende de plaatsen grofweg in op een kaartje van Rotterdam en daarna puzzelen wat de meest efficiënte route was. We moesten beginnen bij de watertoren, zoveel was duidelijk. En daarna lopen, lopen, lopen.
Zo gezegd, zo gedaan. Startlocatie: de watertoren. In het machine- en ketelhuis naast de watertoren werkte Jitty’s vader. Daar, buiten het hek wachtte ze vaak op haar vader, die haar dan vanuit het raam kon zien staan. Hoe mooi dan ook dat op die plek, bij de boom, onze moeder en oma mag rusten? Dat maakte ons dan ook voor één dag in ons leven bomenknuffelaars.
Door naar de Honingerdijk, waar volgens Dicky de familie Lemm had gewoond, waar Ali in de huishouding werkte, en waar ze tijdens de bombardementen met een vergiet op haar hoofd zich probeerde te beschermen.
Naar achteraf bleek, verkeerde locatie, maar wel een hilarisch moment. 🙂
Volgende halte: Oostmaaslaan, waar oma werkte bij Wasserij Bombeke. Ondertussen realiseerden we ons meer dan ooit tevoren hoe destructief de bombardementen waren geweest. Als mens in vrijheid kun je je er blijkbaar toch geen echte voorstelling van maken, dat alles wat eens was, niet meer teruggevonden kan worden. Niets dat uit de puinhopen was gevist en als gedenkteken is gebruikt, niets! We hadden onze pijlen gericht op de Brandgrensroute. Helaas, die bestond uit niet veel meer dan een serie brandgrensstenen, waar oneerbiedig een hele rits fietsen op gedumpt was.
Van de Oostmaaslaan is het een paar treden omhoog naar de Maasboulevard, met uitzicht op wat oma de Maasbrug noemde. Het bezit van de Maasbruggen was van cruciale betekenis voor de Duitsers, waardoor oma niet meer naar werk kon, zo dicht bij het heetst van de strijd. De Willemsbrug lijkt natuurlijk in niets meer op de brug die oma heeft gekend, maar natuurlijk moest toch ook de brug op de foto!
Na de Maasboulevard op naar de volgende stop. Eén die niets met de oorlog te maken heeft, maar wel heel belangrijk in het leven van oma: de Assendelftstraat (8c, Femke, niet 6c… Foei!). Hier heeft oma met haar kinderen een groot deel van het na-oorlogse leven gewoond en is zelfs voor mij nog een vertrouwde plek.
Van de Assendelftstraat op naar de Touwslagerstraat, waar oma woonde toen de oorlog uitbrak. Vandaar volgden we hun vluchtroute, naar de Lusthofstraat, door de Rubensstraat naar de Oudedijk en de ’s-Gravenweg. Onderweg kruisten we steeds dezelfde straten en liepen we gevoelsmatig maar een beetje op en neer. Toen kwam ineens het besef dat dat wellicht de essentie van vluchten is… Niet de meest efficiënte route van A naar B, maar wég van het gevaar! Tweede inzicht van de dag voor Zus & Zo.
Eigenlijk stond de Ruivendwarsstraat 14 nog op ons programma: het huis waar oma is gaan wonen in september 1940. Maar onze voeten konden niet meer, het was over de 30° en de hoop nog iets terug te vinden dat aan de oorlog deed denken was wel een beetje verdampt. Dus linea recta naar het Kralingse Bos, waar niet het Zweeds wittebrood maar Hollands bruinbrood op ons wachtte!
Met versleten benen kwamen we thuis, en toen begon het echte werk pas! Foto’s bewerken, collages maken, teksten schrijven. Het resultaat is een boek met drie hoofdstukken: de tekst zoals die ook op mijn blog is te vinden, een hoofdstuk ‘behind the scenes’, met fotocollages van ons in actie tijdens onze zoektocht, en een hoofdstuk met mooie foto’s van bijzondere plekken in Rotterdam, gemaakt door Frauk.
Een aantal van de foto’s zijn binnenkort te zien op de site van Fraukje Vonk Photography.
P.S.: Het boek hebben we gemaakt voor onze ouders, maar als er familieleden misschien geïnteresseerd zijn, het boek is eventueel te bestellen voor 25€, exclusief 1,95€ verzendkosten. Het is een hardcover fotoboek op A4 formaat, met zijdeglanzende pagina’s van 200 grams karton. Dus van hogere kwaliteit dan het proefexemplaar dat een aantal mensen gezien hebben.
Pingback: Oma vertelt… | Fraukje Vonk Photography