In het Foresta Regionale della Valsolda wachten twee bijzondere wandelroutes op je – elk met hun eigen charme. Volg het Sentiero Faunistico “Maurizio Monti” (rode markering) en speur naar dieren vanaf strategisch gelegen uitkijkpunten. Of kies de Via dei Canti (blauwe markering) voor een wandeling die je oren net zo prikkelt als je ogen: onderweg kun je via interactieve panelen luisteren naar het gezang van de vogels die hier leven. Beide routes beginnen in Dasio (597 meter hoogte) en slingeren zich door een landschap van kabbelende bergbeekjes, alpenweiden vol geur en kleur, en dichtbegroeide bossen. Reken op zo’n 620 meter hoogteverschil en ongeveer drieënhalf uur wandelen. Een perfecte dagtocht voor wie met aandacht wil kijken – en luisteren.
Twee thematische wandelroutes door de Foresta Regionale della Valsolda
Een gedetailleerde kaart van Valsolda – zonder deze wandelroutes – vind je op de site van Ente Regionale per i Servizi all’Agricoltura e alle Foreste
PRAKTISCHE INFORMATIE
Locatie: Valsolda, provincie Como, Lombardije
Start: Parkeerplaats tegenover de kerk in Dasio (597 m boven zeeniveau)
Hoogteverschil: 620 m vanaf Dasio
Moeilijkheidsgraad: Gemakkelijk (E), maar vereist enige bergtrekking-ervaring
Beste periode: April-oktober
Duur: Ongeveer 3,5 uur (rondwandeling)
INTRODUCTIE
In de Foresta Regionale della Valsolda, een van de meest ongerepte bosgebieden van Lombardije, lopen twee thematische wandelroutes die bezoekers op verschillende manieren kennis laten maken met de natuur:
- Sentiero Faunistico “Maurizio Monti” (rood gemarkeerd) – Een faunapad met informatiepanelen over de dierenwereld van het reservaat, inclusief observatieplatforms voor wildspotten.
- La Via dei Canti (blauw gemarkeerd) – ‘Het pad van de gezangen’ gewijd aan vogelgeluiden, met interactieve panelen waar je de geluiden van verschillende vogelsoorten kunt beluisteren.
Valsolda, letterlijk “stevige vallei” in het Latijn (Vallis Solida), is een van de hoofdvalleien rond Porlezza. De vallei, doorsneden door de rivier de Soldo, biedt een schilderachtig landschap van steile kalkrotsen, weelderige bossen en kristalheldere bergstromen – een typisch voorbeeld van de Lombardische kalk-prealpen.
HET PAD EN ZIJN THEMA
DE TWEE WANDELROUTES
1. Sentiero Faunistico “Maurizio Monti” (Rode markering)
Het Faunistische Pad “Maurizio Monti” is gemarkeerd met rode markeringen (bolli rossi) en voorzien van informatiepanelen over de fauna van het reservaat. Het pad is vernoemd naar de historische ornitholoog Maurizio Monti, die in 1843 het boek ‘Ornitologia Comense’ publiceerde, de eerste catalogus van de vogels van de stad, provincie en het bisdom Como.
Langs deze route zijn observatieplatforms (altane) geplaatst die een prachtig uitzicht bieden over de bergkammen en ideale punten vormen om de fauna te observeren.
Bij de planning van het pad is een voorafgaande studie uitgevoerd om de meest geschikte locaties te identificeren voor de observatie van verschillende aspecten van de fauna, waarbij op strategische plekken ‘illustratieve panelen’ zijn geplaatst met informatie in de vorm van teksten, tekeningen, foto’s en verklarende kaarten.
2. La Via dei Canti (Blauwe markering)
De “Via dei Canti” (Pad van de Gezangen) is gemarkeerd met blauwe markeringen (bolli blu) en is speciaal ontworpen om bezoekers kennis te laten maken met de geluidscommunicatie tussen vogels.
Langs dit traject zijn didactische panelen geplaatst op locaties waar het mogelijk is om de beschreven vogelsoorten te observeren. Bijzonder aan deze route is dat bij elk paneel een geluidsreproductor is geplaatst; door op de toegewijde knoppen te drukken, kun je de geluiden van verschillende vogelsoorten beluisteren, wat zorgt voor een totale onderdompeling in de natuur.
De route is opgebouwd uit verschillende secties die zijn geoptimaliseerd om de vogelgeluiden gemakkelijker te horen in de verschillende omgevingen van het bosgebied. Dit educatieve parcours helpt bezoekers om elke vogelsoort aan zijn specifieke habitat te koppelen en de lokale biodiversiteit en het biologische ritme van dieren gedurende de seizoenen beter te begrijpen.
Voor wie geïnteresseerd is in het beluisteren van de vogelgeluiden voorafgaand aan het bezoek, zijn de geluidsbestanden te downloaden via www.unipv.it/cibra/valsolda. Er is ook een publicatie beschikbaar getiteld “Paesaggi Sonori” (Geluidslandschappen) die meer informatie geeft over deze route.
ROUTEBESCHRIJVING
Startpunt en toegang
Beide routes (zowel het rode als het blauwe pad) starten vanaf dezelfde locatie: de parkeerplaats tegenover de kerk in het dorpje Dasio (597 m boven zeeniveau) in de gemeente Valsolda.
Bereikbaarheid:
- Met de auto: Via de Staatsweg nr. 340 – Regina tot aan Cressogno di Valsolda, dan rechtsaf omhoog via de dorpen Loggio, Drano, Puria en uiteindelijk Dasio.
- Met het openbaar vervoer: Bus van Menaggio naar Dasio op de lijn Menaggio-Lugano (dienstregeling: https://www.asfautolinee.it/orari_pdf/invernale/C12.pdf)
Het traject
Vanaf de parkeerplaats in Dasio volg je het pad van de “Quattro Valli” (gemarkeerd met het nummer 3). Na het oversteken van de Soldo-rivier en het beklimmen van de tegenoverliggende helling, ontmoet je de weg die omhoog komt vanaf Drano. Ga hier naar links en je bereikt de ingang van het Bosreservaat (aangegeven met een bord).
De wandelroute voert je langs verschillende landschappen:
- Dichte bossen met diverse boomsoorten
- Open gebieden met panoramische uitzichten
- Stijgende en dalende paden door afwisselend terrein
- Historische alpenweiden (almen)
Het hoogteverschil van deze wandeling is 620 meter in totaal vanaf Dasio, en de totale wandeltijd bedraagt ongeveer 3,5 uur voor de volledige rondwandeling.
De route kan worden beschreven als een lus die passeert langs:
- Alpe Serte (845 m) – Voorzien van een fontein, tafels, vuurplaats en een afdak voor beschutting
- Passo Stretto (1102 m) – Een historische bergpas tussen Valsolda en Val Rezzo
- Alpe Pessina (1291 m) – Het hoogste punt van de wandeling, uitgerust met een waterbron, tafels, een altijd open berghut (Capanna Bonardi-Mazzoleni) en vuurplaatsen
Hoewel het pad als ‘gemakkelijk’ (E) wordt geclassificeerd, vereist het wel enige ervaring met bergwandelen vanwege het aanzienlijke hoogteverschil. De stijging is echter zeer geleidelijk, wat de wandeling aangenaam maakt voor de meeste wandelaars.
Voor minder ervaren wandelaars wordt aanbevolen om bij de splitsing naar Alpe Serte of Alpe Pessina linksaf te gaan, aangezien het pad dat omhoog gaat naar Alpe Pessina iets steiler is dan het andere.
LA FORESTA REGIONALE DELLA VALSOLDA
Het Staatsreservaat van Valsolda strekt zich uit over 318 hectare in het typische landschap van de Lombardische kalkrijke pre-Alpen, binnen de Comunità Montana Valli del Lario e del Ceresio, in de gemeente Valsolda (CO). Het gebied ligt in het stroomgebied van de Soldo-rivier en deels in dat van de Rezzo. De hoogte varieert van 700 meter (Soldo-vallei) tot 1.810 meter (Cima Fiorina), waar de grens met Zwitserland loopt. Sinds 2007 is het bos uitgeroepen tot Natuurreservaat (zowel gericht als integraal).
Het landschap is zeer indrukwekkend met verticale rotswanden, weelderige bossen en bergstromen met helder water, wat bijdraagt aan het wilde karakter van dit regionale bos.
Op de bergkammen en in de koelere valleien vind je beperkte gebieden met beukenbossen, terwijl in de nabijheid van de oude alpenweiden (Alpe Serte, Fiorina en Pessina) kunstmatige aanplantingen van lariks, rode spar en zilverspar te vinden zijn, die kort na de Tweede Wereldoorlog werden geplant. In de hogere delen van het woud is de bergden aanwezig, terwijl op de warmere zuidelijke hellingen de gemengde loofbossen van de Karpinion (met zwarte haagbeuk, hazelaar en meidoorn) domineren. In de gebieden waar jonge bosgroei zich heeft gevestigd, zijn bergesdoorn en hazelaar op natuurlijke wijze gegroeid gedurende de laatste 30-40 jaar, als gevolg van het verlaten van de pastorale activiteiten.
Het hele Staatsreservaat is een gebied van groot faunistisch belang in de provincie Como, zoals blijkt uit de permanente aanwezigheid van soorten als:
- De steenarend (Aquila chrysaetos)
- De hazelhoen (Bonasa bonasia)
- De zwarte specht (Dryocopus martius)
- Het hert (Cervus elaphus)
- De ree (Capreolus capreolus)
Een inventarisatiestudie uitgevoerd in 2001-2002 maakte het mogelijk om de aanwezigheid van meer dan 100 soorten gewervelde dieren vast te stellen, waaraan een rijke en zeer gediversifieerde entomologische fauna moet worden toegevoegd.
NATUURLIJKE RIJKDOM
Vogelsoorten en andere fauna
De biodiversiteit van het Foresta Regionale della Valsolda is bijzonder rijk, met meer dan 100 geïnventariseerde soorten gewervelde dieren. Sommige van de meest opvallende vogelsoorten die je langs het pad kunt waarnemen of horen, zijn:
- Steenarend (Aquila chrysaetos) – Een majestueuze roofvogel die hoog in de lucht boven het gebied zweeft
- Hazelhoen (Bonasa bonasia) – Een schuwe hoenderachtige die voorkomt in de gemengde bossen
- Zwarte specht (Dryocopus martius) – De grootste Europese specht, herkenbaar aan zijn geheel zwarte verenkleed met rode kruin
- Diverse zangvogels – Waaronder soorten die op de informatiepanelen langs de Via dei Canti worden geïllustreerd
Onder de zoogdieren zijn, naast het hert (Cervus elaphus) en de ree (Capreolus capreolus), diverse “kleine zoogdieren” aanwezig zoals:
- Mol (Talpa caeca/europaea)
- Spitsmuis (Sorex sp.)
- Egel (Erinaceus europaeus)
- Diverse vleermuissoorten
- Konijn (Oryctolagus cuniculus)
- Haas (Lepus europaeus)
- Eekhoorn (Sciurus vulgaris)
- Alpenmarmot (Marmota marmota)
- Hazelmuis (Muscardinus avellanarius)
- Diverse soorten muizen en woelmuizen
Bij het paneel nr. 7 wordt aandacht besteed aan reptielen die in het gebied voorkomen.
Flora
De vegetatie van het bosgebied is gevarieerd, afhankelijk van hoogte, expositie en bodemgesteldheid:
- Op bergkammen en in koelere valleien: Beukenbossen (Fagus sylvatica)
- Nabij oude alpenweiden (Alpe Serte, Fiorina en Pessina): Kunstmatige aanplantingen van lariks, rode spar en zilverspar uit de periode na de Tweede Wereldoorlog
- In hogere delen: Bergden (Pinus mugo)
- Op warmere zuidhellingen: Gemengde loofbossen met zwarte haagbeuk, hazelaar en meidoorn
- In gebieden met jonge bosgroei: Natuurlijk opgekomen bergesdoorn en hazelaar
Waterhabitats
Het pad identificeert in drie hoofdtakken de belangrijkste zoetwaterstromen in de vallei. Deze bergstromen zijn typisch voor het gebied en veranderen van karakter naargelang hun loop, afhankelijk van debiet, helling en bodemtype. Bij paneel nr. 3 “De Fauna van Bergstromen” wordt aandacht besteed aan de diersoorten die in deze specifieke habitat leven.
CULTUURHISTORISCHE CONTEXT
De naam “M. Monti”
Het Faunistische Pad is vernoemd naar Maurizio Monti, een historische ornitholoog die in 1843 het boek “Ornitologia Comense” publiceerde, de eerste catalogus van de vogels van de stad, provincie en het bisdom Como. Deze naamsverwijzing eert zijn bijdrage aan de kennis van de regionale avifauna en onderstreept het belang van wetenschappelijk onderzoek en documentatie van de natuurlijke rijkdom van het gebied.
Historische betekenis van het gebied
Het bosgebied van Valsolda heeft een lange geschiedenis van natuurbescherming. Het beheer en de bescherming van dit gebied zijn het resultaat van decennialange inspanningen, beginnend in een tijd waarin natuurbescherming nog geen breed gedragen concept was.
De oude alpenweiden (Alpe Serte, Fiorina en Pessina) getuigen van een tijd waarin pastorale activiteiten een belangrijk deel uitmaakten van de lokale economie. De geleidelijke afname van deze traditionele landbouwpraktijken gedurende de laatste 30-40 jaar heeft geleid tot natuurlijke herbebossing in sommige gebieden, wat op zijn beurt nieuwe habitats heeft gecreëerd voor verschillende diersoorten.
Wetenschappelijk belang
De uitgevoerde inventarisatiestudie in 2001-2002 die meer dan 100 soorten gewervelde dieren identificeerde, bevestigt het belang van dit gebied voor biodiversiteitsbehoud. Deze wetenschappelijke onderzoeken vormen de basis voor het beheer van het bos en de ontwikkeling van educatieve initiatieven zoals het Faunistische Pad.
De nadruk op onderzoek en educatie, vertegenwoordigd door de informatiepanelen langs het pad, weerspiegelt een moderne benadering van natuurbehoud waarin het bewustzijn en begrip van het publiek essentiële componenten zijn van succesvolle beschermingsstrategieën.
PRAKTISCHE TIPS
- Uitrusting:
- Stevige wandelschoenen of trekkingschoenen
- Geschikte kleding, bij voorkeur in lagen vanwege wisselende temperaturen op verschillende hoogtes
- Voldoende water
- Verrekijker voor vogelobservatie
- Camera met zoomlens voor natuurfotografie
- Eventueel een zakgids voor vogelherkenning
- Beste tijd voor bezoek:
- Voor vogelobservatie: Ochtend, wanneer vogels het meest actief zijn met zingen
- Voor algehele natuurbeleving: Lente en vroege zomer, wanneer de biodiversiteit op zijn hoogtepunt is
- Voor landschapsfotografie: Oktober, wanneer de herfstkleuren het bos transformeren
- Veiligheid:
- Verken het pad bij voorkeur niet alleen
- Houd rekening met mogelijk snel wisselende weersomstandigheden in de bergen
- Informeer iemand over je wandelplannen en verwachte terugkeertijd
- Houd er rekening mee dat sommige delen van het pad glibberig kunnen zijn, vooral tussen Passo Stretto en Alpe Pessina
- Respect voor de natuur:
- Maak geen onnodig lawaai dat de fauna kan verstoren
- Blijf op de gemarkeerde paden om de kwetsbare vegetatie te beschermen
- Neem al je afval mee terug
- Pluk geen planten of bloemen
- Respecteer de natuurlijke leefomgeving van de dieren
- Bereikbaarheid:
- Het startpunt bij Alpe Serte is bereikbaar via bergwegen vanuit de gemeente Valsolda
- Controleer de staat van de wegen voorafgaand aan je bezoek, vooral in het voor- en najaar wanneer wegwerkzaamheden kunnen plaatsvinden
- Verdere informatie:
- Actuele informatie over de toegankelijkheid van het pad is verkrijgbaar bij de lokale toeristeninformatie in Porlezza
- Gedetailleerde topografische kaarten van het gebied zijn aan te raden voor meer ervaren wandelaars die de langere routes willen verkennen
COMBINATIEMOGELIJKHEDEN EN NABIJGELEGEN BEZIENSWAARDIGHEDEN
Andere natuurgebieden
- La Büsa de Noga (1313 m) – Een bestemming die bereikbaar is via een alternatieve route vanaf het hoofdpad (1 uur en 30 minuten vanaf Alpe Serte)
- Val Rezzo – Een naburige vallei met vergelijkbare natuurlijke kenmerken en eigen wandelpaden
- Monte San Giorgio – UNESCO Werelderfgoed site bekend om zijn uitzonderlijke fossielenvindplaatsen, net over de grens in Zwitserland
Culturele bezienswaardigheden in de regio
- Kerk van San Martino in Castello – De “Sixtijnse Kapel van Lombardije” genoemd vanwege haar opmerkelijke 17e-eeuwse fresco’s
- Heiligdom van Madonna della Caravina – 16e-eeuws bedevaartsoord met uitzicht over het meer van Lugano
- Villa Fogazzaro Roi in Oria – Huis van de schrijver Antonio Fogazzaro, setting voor zijn roman “Piccolo Mondo Antico” (Een Kleine Oude Wereld)
- Orrido di Osteno – Een spectaculaire kloof gevormd door erosie van de rivier Telo
Voorzieningen in de omgeving
- Porlezza – De dichtstbijzijnde grotere plaats met alle basisvoorzieningen (winkels, hotels, restaurants)
- Menaggio – Toeristische plaats aan het Comomeer met uitgebreide verblijfsmogelijkheden
- Lugano (Zwitserland) – Aan de noordkant van het Meer van Lugano, een stad met uitgebreide culturele en culinaire mogelijkheden
Deze infosheet is samengesteld op basis van de officiële documentatie van het Sentiero Faunistico M. Monti en La Via dei Canti in Valsolda.