Jitty en Ali. Twee zussen geboren in het vooroorlogse Rotterdam. Twee van de 78.000 daklozen als gevolg van het bombardement op Rotterdam. De oorlog hebben ze overleefd, en in mei 2014 heb ik hun levensverhaal mogen optekenen, kort voordat de laatste van de twee zussen overleed. De zussen zijn weer samen.
Na het overlijden van de laatste zus heb ik samen met mijn zus Fraukje dit bijzondere verhaal in beeld gebracht. We hebben de plekken bezocht – voor zover nog mogelijk in Rotterdam – waar de zussen over hebben verteld. Plekken waar ze bang zijn geweest, maar ook plekken waar ze tranen hebben gelachen en waar ze liefde hebben gevoeld. Want ook dat werd duidelijk uit hun verhaal: ondanks de oorlog ging het gewone leven door.
Het verhaal is gebundeld in een boek, en is als onderdeel van een compleet cadeaupakket aangeboden aan de dochter van één van de zussen.
Hier kun je door de pdf van het boek bladeren of je kunt de hoofdstukken online lezen. Ook kun je zien hoe we ‘Oma Vertelt’ in beeld hebben gebracht, of je kunt het boek bestellen.
Dankwoorden van twee trotse kleindochters
Lieve oma,
Dankjewel voor het delen van je verhaal. Ik heb niet alles wat je hebt verteld in het verhaal op kunnen nemen, er is zo vreselijk veel gebeurd. Ik weet dat je het niet graag over de oorlog had: “De oorlog? Dat is al zo lang geleden, daar ga ik niet meer om treuren hoor”, zei je dan. Dat maakt me extra dankbaar dat je toch je verhaal hebt gedeeld, en dat ik het weer door heb mogen vertellen. Ook vind ik het heel bijzonder dat ik met mijn zus door jouw verleden in Rotterdam heb kunnen wandelen, dat we ons beseften wat de kern van vluchten is, en hoe vreemd het voor je heeft moeten zijn in het naoorlogse Rotterdam weinig meer van je jeugd terug te vinden. Mijn woorden, Frauk’s beelden in één boek, voor jouw dochter en voor wie het verder maar lezen wil. Want hoe lang geleden ook, het verhaal moet verteld blijven worden, steeds weer. Opdat het nooit meer zal gebeuren…
Je kleindochter, Femmelientje
* – * – *
Lieve omi omi,
Je vertelde bijna nooit iets over de oorlog. Af en toe kregen we een hint, bijvoorbeeld wanneer er een lawaaierig vliegtuig overkwam of wanneer er een harde vuurwerkklap klonk. Die gruwelijke oorlog, die kende ik vooral uit de geschiedenisboeken en verhalen van vreemden. Jij wilde die pijnlijke tijd liever achter je laten, en hoe kan je zoiets gruwelijks ook goed in woorden uitdrukken? Daarom zijn wij (Fem en ik, maar vele mensen met ons) je geweldig dankbaar dat je toch een deel van je verhaal hebt verteld. Op jouw eigen droge en realistische manier, met jouw humor. En op die manier zijn Fem en ik ook jouw verhaal ingestapt, vanaf de Watertoren kriskras door Rotterdam, met Google Maps, camera en vergiet. Door ons letterlijk in jouw voetstappen te verplaatsen, realiseerden we ons des te meer hoe weinig er van het oude Rotterdam is overgebleven en wat een doodsangsten je moet hebben uitgestaan toen je tussen al die bombardementen van hot naar her vluchtte.
“Doe nou maar gewoon”, zou je misschien gezegd hebben. Maar met dit boekje over een ‘gewone’ oma willen we de wereld nog eens laten zien hoe erg het is om in oorlog te moeten leven, en dat je voor ons allesbehalve een ‘gewone’ oma bent.
Tot later. Pauk.
Ontzettend gaaf! Ik probeer al jaren (tevergeefs) mijn opa aan het praten te krijgen. Mijn interesse in De Tweede Wereldoorlog heeft me helaas niet bepaald dichterbij m’n opa gebracht. Ik kan al zijn leed begrijpen maar echt weten, dat niet.